ÜSKÜDAR KARACAAHMET MEZARLIĞI ÇANAKKALE ŞEHİTLİĞİ KİTABESİ

ÜSKÜDAR KARACAAHMET MEZARLIĞI ÇANAKKALE ŞEHİTLİĞİ KİTABESİ

Yer: Karacaahmet Mezarlığı,1.Ada, A Bölümü, Üsküdar-İstanbul

Obje: Karacaahmet Mezarlığı Çanakkale Şehitliği Kitabesi

Tespit eden: İslam Özdemir

Açıklama: Çanakkale Muharebeleri sırasında yaralanan ve cepheden İstanbul’a nakledilen Mehmetçiklerimizin buradaki çeşitli sağlık kuruluşlarında tedavi edildikleri bilinmektedir. Üsküdar’da bulunan Selimiye Kışlası Hastanesi, Haydarpaşa ve Zeynep Kamil hastaneleri bu sağlık kuruluşlarındandır.[1] Bu hastanelerde tedavi gördükleri sırada şehit olanlar ise Karacaahmet Mezarlığında şehitlik olarak tahsis edilen bölgeye defnedilmiştir.[2] O dönemde şehitlerin cenaze işlemlerinin yapılması ve namazlarının kılınması için Karacaahmet Mezarlığına Şehitlik Camii adında bir namazgâh ve camii inşa edilmiştir. Bu camii ve namazgâh günümüzde de mevcuttur. Karacaahmet Mezarlığına ne kadar şehit cenazesinin defnedildiği bilinmemekle birlikte bu şehitliğin günümüzde mevcut olmadığı yapılan saha araştırması sonrasında anlaşılmıştır. Şehitliğin bulunması gereken bölge de yıllar içerisinde başka definler yapıldığı görülmekle birlikte geçmiş yıllarda çeşitli nedenlerle mezarlık genelinde yapılan istimlak faaliyetlerinin de Çanakkale Şehitliğini ortadan kaldırmış olduğu düşünülmektedir. Karacaahmet Mezarlığındaki Çanakkale Şehitliğinin kitabesi, eskiden Şehitlik Kapısı olarak isimlendirilen ve günümüzde Çankırı’lılar Kapısı olarak yeniden adlandırılan mezarlığa giriş kapısının sol tarafındaki duvara yerleştirilmiş bir vaziyette bulunmuştur.

Karacaahmet Mezarlığındaki Çanakkale Şehitliğinin varlığına ait tek kanıt olma özelliğine sahip olan bu kitabe korumasız ve bakımsız bir durumdadır. Şehitlik kitabesi üzerinde Osmanlı Türkçesi ve Arapça olarak şu ibareler bulunmaktadır.

 Kitabenin sağ ve sol kısımlarında, ay yıldız figürleriyle süslü olan üst bölümünde Arapça, “İzâ tehayyertüm fil umûr, festeînû min ehlil kubûr” ibareleri yer almaktadır. Bu ibare Türkçe’ye çevrildiğinde ise “Dünya işlerinde hayrete düştüğünüzde kabir ehlinden yardım isteyin” anlamına gelmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda bu ibarenin bir hadis-i şerif olduğu anlaşılmıştır.[3] Bu Arapça ibarenin altında ise Osmanlı Türkçesi ile “Şehitlik, sene 1335” yazmaktadır. Rumi  1335 yılı miladi olarak 1919 yılına tekabül etmektedir. Bu durumda Çanakkale Şehitliğinin kitabesinin 1919 yılında yapılarak şehitliğe konulduğu anlaşılmaktadır. Bu ifadelerin sağ ve sol taraflarında birbirine çatılmış halde üçer adet piyade tüfeği ve yaprak motifleri işlenmiştir.

Kitabenin en altında ise Kemalleddin ismi yer almaktadır. Ketebe kaydı olarak isimlendirilen bu kayıtta kitabeyi yazan kişinin Hattat Kemaleddin adında bir sanatkâr olduğu ifade edilmiştir. 

Karacaahmet Mezarlığı’ndaki Çanakkale Şehitliğine ait en önemli obje olma özelliğini taşıyan bu kitabenin restore edilerek koruma altına alınması gerekmektedir. Dünyanın en büyük mezarlıklarından biri olduğu ifade edilen Karacaahmet Mezarlığı içerisinde tahsis edilecek bir bölümde Çanakkale Şehitleri anısına bir anıt yapılması ve bu objenin o anıt bünyesinde değerlendirilmesi önerilmektedir. Bu anıtın Üsküdar’ın ve Karacaahmet Mezarlığı’nın zenginliklerinden ve iftihar tablolarından biri olacağı, Üsküdar’ın Çanakkale Muharebeleri sırasında cephe gerisinde üstlendiği görevi ortaya koyacağı düşünülmektedir. Böylelikle de Üsküdar’da ve Karacaahmet Mezarlığı’nda geçmişte bir Çanakkale Şehitliğinin de bulunduğu hususunda da toplum bilgilendirilmiş olacaktır. Her yılın 18 Mart’ında düzenlenecek anma törenleriyle de geçmişte Karacaahmet Mezarlığına defnedilen fakat günümüzde ebedi istirahatgâhları meçhul olan Çanakkale Şehitlerine karşı vefa borcunun bir nebze de olsa ödeneceği düşünülmektedir.

KAYNAKLAR

ATASE Arşivi, BDH, Kls.2211 Dos. H-34, Fih. 1-3-1-3a.

Mehmet Mermi Haskan, Yüzyıllar Boyunca Üsküdar Cilt 2, ss.672, Üsküdar Belediyesi, Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayınları No.3, İstanbul, 2001.

Gülsüm Korkmazer, Kadızadeliler- Sivasîler Çatışmasının Hadis Şerhlerindeki Tezahürleri (Bidaâtü’l Vâizîn ve Mecâlisü’l Ebrâr), (Sahn-ı Semân’dan Dârulfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası, Alimler, Fikirler ve Müesseseler XVII. Yüzyıl, Editörler:   Hidayet Aydar- Ali Fikri Yavuz), Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2017.

[1] ATASE Arşivi, BDH, Kls.2211 Dos. H-34, Fih. 1-3-1-3a.

[2] Mehmet Mermi Haskan, Yüzyıllar Boyunca Üsküdar Cilt 2, ss.672, Üsküdar Belediyesi, Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayınları No.3, İstanbul, 2001.

[3] Gülsüm Korkmazer, Kadızadeliler- Sivasîler Çatışmasının Hadis Şerhlerindeki Tezahürleri (Bidaâtü’l Vâizîn ve Mecâlisü’l Ebrâr) (Sahn-ı Semân’dan Dârulfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası, Alimler, Fikirler ve Müesseseler XVII. Yüzyıl, Editörler: Hidayet Aydar- Ali Fikri Yavuz), Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2017.