Mustafa Kemal, Anafartalar Muharebeleratı’na Ait Tarihçe, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1990.

Kitap Adı;  Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe

Kitabın Yazarı;  Mustafa Kemal ATATÜRK

Basım Yeri;  Türk Tarih Kurumu Yayınları

Basım Yılı;  1. Baskı 1943, 2. Baskı 1990, 3. Baskı 2011

Sayfa Sayısı; 87

Cilt Tipi; Karton Kapak

Kâğıt Cinsi; Kitap Kağıdı

Dil; Türkçe

ATATÜRK’ün “Anafartalar Muharebatı’na Ait Tarihçe” adını taşıyan eser ilk defa 1943’de Cumhuriyetin 20. yıldönümünde, “ Belleten” in 28. özel sayısında yayınlanmıştır. İkinci baskı Sel Yayınları tarafından basılmıştır. Üçüncü baskı Türk Tarih Kurumu Yeni Çağ Kolu tarafından, Atatürk için Kurum yayınları arasında yeni bir seri açılması kapsamında bu eser de seri içinde tekrar basılmıştır. Eserin Türk Tarih Kurumu Yayınları basımında kişi ve yer adları indeksi ile küçük bir sözlük, Arıburnu – Anafartalar bölgesinin haritası ve Arıburnu – Anafartalar muharebelerine ait bir kaç resim eklenmiştir.

Eser, 2 Haziran 1915 tarihinden itibaren Atatürk ‘ün el yazısı ile bir okul defterine yazılmıştır. Hatıratın bir bütünlük oluşturması açısından Atatürk’ün 2 Haziran 1915 tarihinde kaleme aldığı zamana kadar olan kısım Atatürk’ün anlatımıyla Ruşen Eşref ÜNAYDIN tarafından 1918 başlarında Yeni Mecmua’nın fevkalade nüshasında yayınlanmıştır.

Hatıratın ilk kısmı 10 Ağustos 1915 Conkbayırı taarruzu ile sona ermektedir. İkinci kısım “3 Ağustos Muharebesi” ile başlamakta ve Atatürk’ün hastalanarak Anafartalar Gurubu Kumandanlığı’nı Mirliva Fevzi Paşa [ÇAKMAK]’ ya bıraktığı 10 Aralık 1915 tarihine kadar devam etmektedir.

Atatürk, hatıratında Anafartalar mıntıkasının güneyinde Arıburnu cephesinin sağ yanında bulunan 19. Tümen’in bazı tedbir ve tertibatından bahsetmiştir.

“21 Mayıs günü yeni cepheye nazaran 19’uncu fırkaca alman tertibatta, beşinci fırkanın cephesini 57’nci alaya teslim ettirdim. Ağıldere mıntıkasında da 45’inci alayın üçüncü taburuna ve süvari bölüğüne aldırdığım tertibat şu idi: Azmak’la Ağıldere arasındaki sahayı süvari bölüğü tarassut ve temin edecek, ve Ağıldere ile Sazlıdere arasındaki kısmı da piyade taburu temin edecekti…”

8 Ağustos 1915 günü Anafartalar Grup Komutanlığı’na atanmasını şöyle ifade etmiştir:

“Ordu erkânıharbiye reisi, ordu kumandanı Lima n Von Sanders Paşa hazretleri tarafından beni telefon başına çağırdı. Müşarünileyhin ahvali nasıl gördüğümü ve mütaleamı sorduğunu bildirdi. Kendisine Conkbayırı vaziyetinin nezaketini izah ettim ve ıslahı vaziyet için daha bir ân kaldığını ve bu ânın ziyaıhalinde felâketin pek muhtemel olduğunu söyledim.Bu sebeple erkânıharbiye reisinin çare kalmadı mı? Sualine verdiğim cevapta, bütün mevcut kuvvetlerin tahtı kumandama verilmesinden başka çare kalmadığını söyledim.

— Çok gelmez mi? dedi.

— Az gelir! dedim.”

10 Ağustos’ta gerçekleştirilecek Conkbayırı taarruzu hakkında düşündüklerini ise “Ben düşmanı şedit ve seri bir baskın ile mağlûp edebileceğimize kanaat hasıl etmiştim. Bunun için çok kuvvetten ziyade çok dikkatli ve fedakârane bir sevk ve idarenin maksadı temin edeceğine hükmetmiştim. Bu kanaatimi ispat için bu işin bizzat başında bulunmayı da zarurî gördüğüm içindi ki, geceyi sekizinci fırka karargâhında geçiriyordum.” diyerek ifade etmiştir.

Eser, Mustafa Kemal ATATÜRK’ün hâdiseleri sıcağı sıcağına tespit olması, anlatımında her konu ve olayı, belgeye dayandırması, harekâtla ilgili önemli pek çok emir-rapor belgeleri vermiş olması bakımından önem arz etmektedir.