108 Yıl Sonra Anafarta Ovası’nın Kayıp Şehitlikleri Bulundu

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Barış BORLAT tarafından yapılan araştırma sonucunda Çanakkale Muharebeleri’nden 108 yıl sonra Anafarta Ovası’nın kayıp şehitlikleri tespit edildi. Barış BORLAT, kayıp şehitliklerin bulunmasına dair sitemize şu açıklamalarda bulundu:

“Çanakkale Muharebeleri 19 Şubat 1915 tarihinde başlamış ve 9 Ocak 1916 tarihinde sona ermiştir. Bu zaman zarfında Türk resmî rakamlarına göre 60.000’e yakın şehit verilmiştir. Ancak son dönem yapılan çalışmalarda özellikle zayiat cetvelleri incelendiğinde bu sayının çok daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu noktada muharebeler sürecinde defin işlemleri imkanlar dahilinde ve cephe hattına oldukça yakın noktalara yapılmıştır. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan mağlup çıkması ve beraberinde Mondros Ateşkesi ile başlayan işgaller dönemi, Çanakkale Muharebeleri dönemine ait şehitlerden yüzeye çıkan veya etrafta açıkta kalanların yeniden defnini gündeme getirmiştir. Böylece ilk anda Çanakkale Cephesi’nin şehitleri önce muharebeler devam ederken sonra Mütareke sürecinde defnedilmiştir.

Çanakkale Cephesi’nin kapanması ile muharebe sahasının tahkimatını ortaya çıkarmak için Şevki Paşa başkanlığında bir harita heyeti alana gönderilmiştir. Bu heyet tarafından muharebe alanı 43 pafta olarak haritalandırılmıştır. Bu haritada Çanakkale Muharebeleri dönemine ait şehitlik alanları işaretlenmiştir. Haritanın 1990’lı yıllarda bulunması ile birlikte muharebe sahasındaki şehitlik alanlarının tespiti çalışmaları başlamış ve günümüze değin devam etmiştir. Ancak zaman içerisinde Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) ve Denetleme Başkanlığı Arşivi’nde yaptığımız çalışmalarda Şevki Paşa Haritası’nda işaretli olmayan şehitlik alanlarının varlığı fark edilmiştir. Bu noktada yürütülen arşiv çalışmalarında önemli veriler sağlamıştır.

Bu tespitlerin içerisinde en önemli olanlardan bir tanesi ise Anafarta Muharebe sahası içerisinde yaşanmıştır. Gerek arşiv çalışması gerekse arazi çalışmaları ile bu güne kadar yerini bilmediğimiz iki şehitliğimiz 108 yıl sonra gün yüzüne çıkarılmıştır.

Resim-1 Şehitliğin yerini gösteren askeri kroki

Şehitlik, mevki olarak Anafarta Ovası’nda 12. Tümen sorumluluk sahası içerisinde yer almaktadır.

Resim-2 12. Tümen tahkimat krokisinde yer alan şehitlik alanlarının bugünkü yerleri

Burada dikkat çeken önemli bir nokta, nerede ise Çanakkale Muharebeleri’nin tamamında karşılaştığımız şehitliğe çok yakın bir noktada sargı yerimizin bulunmasıdır. Bu şehitliğimizin 800 metre güney istikametinde yine ilk defa tespit ettiğimiz ve yine bir sargı yerimizin bitişiğinde bir şehitliğimiz daha bulunmaktadır.

Resim-3 Anafarta Ovası’nda yer alan iki şehitlik alanımız

Böylece elde ettiğimiz yeni bilgi belgeler ile bugüne kadar yerini bilmediğimiz, Şevki Paşa Haritası’nda bulunmayan iki şehitlik alanımız ortaya çıkmış oldu. Bu çalışmalar esnasında her türlü desteğini esirgemeyen sayın Em. Albay Murat Armutak’a ve Sayın Ersümer Karanfil’e teşekkürlerimizi iletiyorum.  

Resim-4 Şehitlik alanın bugünkü durumu

Tabi ki biz bu tespitleri yaptıktan sonra ilgili tüm resmi makamlara gerekli bilgi ve belge teminini sağladık. Muharebe sahasıyla ilgili çok önemli tespitlerimizin de olacağı çalışmalarımız devam etmektedir.”

Resim-5 Şehit kemikleri yüzeyde hâlâ görülebilmektedir.

Dr. Öğr. Üyesi Barış BORLAT’ın bu çalışması, günümüzde muharebe arazisinde hâlâ tespit edilmeyi bekleyen, tarla olarak sürülen, izleri ve anıları günbegün kaybolan birçok şehitliğimizin olduğunu gösteriyor. Araştırmacı ve akademisyenler tarafından yapılan bu kıymetli çalışmaların resmî makamlarca da karşılık bularak, bir an önce tespiti yapılan şehitliklerin ihya edilmesi Çanakkale kahramanlarımıza vefa borcumuzdur.