13. Alay’a Ait 1/7 Mayıs 1915 Tarihleri Arasındaki Muharebe Tutanakları

13. Alay’a Ait 1/7 Mayıs 1915 Tarihleri Arasındaki Muharebe Tutanakları

Ondokuzuncu Fırka Kumandanlığı’na

Piyâde 13. Alay Muhârebe takrîri                         13 Deresi’nde Piyâde 13. Alay Ordugâhından

Nüsha: 1                                                                                            18/Nisan/331

18/Nisan/331 kable’z-zevâlde sâ‛at 10 evvelde Kocadere civarına gelen alayımız [1. Tabur (1. Bölük noksan), (2. Tabur noksan), 3. Tabur (10. Bölük noksan) makineli tüfenk takımı] Kemalyeri yakınında bulunan 165 Râkımlı Tepe’nin cenûbundaki sırtların şark yamaçlarında (Kocadere’den sol cenâha giden yolun tarafındaki derelerde) ihtiyât-ı umûmî olarak bulunması hakkındaki emr-i şifâhî ile sâ‛at 10. 30 evvelde Kocadere civarında alınan emir tahrîri üzerine sâ‛at 11 evvelde yerleştirildi: [Kroki – Numro 1]

Kroki 1: Piyâde Onüçüncü Alay’ın 18/Nisan/331 Kable’z-zevâl sâ‛at 11’de yerleştiği ihtiyât mahalli krokisidir. 

Ba‛de’z-zevâl sâ‛at 9. 30’da üç bölüklü bulunan birinci taburla üçüncü taburdan bir bölük daha alınarak dört bölüklü bir taburla sol cenâhı hücûma teşvik etmek üzere hareket etmek ve üçüncü taburun diğer iki bölüğü ve makineli tüfenk takımının ondokuzuncu fırka kumandanının emrine âmâde olmak üzere bulunduğu mahalde kalmak emr-i şifâhisini telakkî ettikten sonra ba‛de’z-zevâl sâ‛at 10.30’da sol cenâha hareket edildi. Refâkatimde fırkanın iki emir zâbiti bulunmakta idi.

Müretteb taburla Kanlı Sırt’ın şarkındaki dereye geldiğim zaman Onbeşinci Alay’ın iki taburunun [birinci, üçüncü taburlar] ictimâ‛ etmek üzere toplandığını gördüm. Onların merkez cebhesine sevk ile sol cenâh mıntıka kumandanı Şefîk Bey’in nezdine Kanlısırt’a gittim. Vazîfesini teblîğ ettim. Düşman ateşi hafîf idi. 27, 33 ve 125 inci Alayların Kanlı Sırt’ta bulunan kıta‛âtını zâbitân ve efrâdının pek çok zâyi‛âta ma‛rûz kalmış olmalarıyla beraber gâyet yorgun olmalarından ilerletmek mümkün olamıyordu. Sâ‛at 12 nısfü’l-leylde birinci tabur kumandanı Asım Bey verdiğim emir üzerine üç bölüğüyle düşmana ta‛arruz ve hücûm eyledi. Bir bölük [3. Tabur’un 9. Bölüğü] bidâyette ateş hattının gerisindeki derede ihtiyât olarak bulunduruldu. Hücûmumuzu hiss eden düşman piyâde ve mitralyöz ateşini şiddetlendirdi. Sol cenâhdan da düşman topçusu mıntıkamızı top ateşi altına aldı.

Hücûm icrâ eden bölüklerimiz evvelâ sol, ba‛dehu sağ cenâhdan süngü hücûmuyla düşmanın ba‛zı mevâzi‛ne girdi. Askerimizin ileride bulunmasından istifâde eden 27, 33 ve 125 inci Alaylar kıta‛âtı ilerlemiş değil, bi’l-akis bulundukları mevki‛nin biraz gerisine çekilmek istiyorlardı. Esnâ-yı hücûmda verilen zâyi‛ât üzerine 9. Bölük de ileri sürülmedi ve ilerisi tasvîye edildi. Geride ihtiyât mahallinde ancak bir takım kadar kuvvet bulunmakta idi. Hücûm icrâ edilmezden evvel müretteb taburumuzun vaz‛îyeti krokide [numro 2] gösterildiği vechle idi:

Kroki 2: Müretteb taburumuzun hücûmu icrâ ettiği Kanlısırt mevki‛nin krokisidir.   

Hücûm icrâ eden müretteb taburumuz zâbitânının kısm-ı a‛zâmı şehîd ve mecrûh olmuştu. Bu sebebten işgâl edilmiş olan mevâzi‛den daha ziyâde ilerlemek mümkün olamadı. Sağ cenâh avcılarımızın Kırmızısırt’taki kıta‛âtımızın ateşinden müte’essir olmadığı anlaşıldığından derhâl Kırmızısırt’taki kıt‛a kumandanına ma‛lûmât verildi. İlerideki mevâzi‛î işgâle muvaffak olan bölüklerimiz sebât ve metânet gösteriyordu. Fakat diğer alaylar kıta‛âtıyla takvîyeleri mümkün olamıyordu. En nihâyet şafakla beraber sol cenâh kumandanı Şefîk Bey kendi kıta‛âtını taht-ı intizâma aldı. Eskiden evvelce askerinin bulunduğu siperleri işgâl ettirdi. Taburumuzun da geride ihtiyât mahallinde cem‛ olunması emrini verdi. İstinâdda bulunan kısımlar iki mülâzı kumandasında geri gelip cem‛ oldularsa da düşman siperlerine girmiş olan avcılarımız avcı hattındaki zâbitânın mecrûh veya şehîd olmasından dolayı, bununla beraber iki ateş arasında kalmış olmaları sebebiyle efrâdımız fırsat buldukça geri çekilmişlerdir. Düşman siperlerinde kalmış olan bu efrâdımız 22 Nisan’a kadar geri gelebilmişlerdi.

Beşinci Fırka Erkân-ı Harbîyesi’nden 19/2/331 sâ‛at 8 evvelde gelen haber üzerine alayın umûmî ihtiyât  mahalline hareket ettim. Müretteb taburu 9. Bölük Kumandanı Yüzbaşı İsmail Efendi’ye terk ettim. Tabur Kanlısırt’ta ihtiyât mahallinde toplanmakta idi. 19/2/331 inci günü kable’z-zevâl sâ‛at 10’da ikinci tabur alaya iltihâk etti. Alayın ihtiyât mahallindeki kuvveti 2. Tabur ile 3. Tabur (9. Bölük ve 10. Bölük noksan) ve makineli tüfenk takımından ibâret idi. Sâ‛at 4.20 sonra telakkî edilen emr-i şifâhî üzerine ikinci taburdan bir bölük (8. Bölük) üçüncü tabura verildi. Binâenaleyh taburlar üçer bölüklü oldu. Kanlısırt’taki müretteb taburumuz sol cenâh kumandanı Şefîk Bey’in taht-ı emrinde idi; ve tabur dûçâr olduğu zâyi‛âta binâen iki bölükten ibâret olmak üzere teşkîl edildi.

……….. Sâ‛at 8.40 evvel fırkadan i‛zâm kılınan süvâri bölüğü mülâzım-ı sânîsi Rasim Efendi’nin ihtiyât mahallinde teblîğ ettiği emr-i şifâhî üzerine makineli ………….. sağ cenâhda sağ cenâh kumandanı (57 nci Alay Kumandanı) Avni Bey kumandasında bulunmak üzere kable’z-zevâl sâ‛at 9’da hareket ettirildi. …………. takımı kumandanlığından 21/2/331 kable’z-zevâl alınan bir raporda makineli tüfenk takımının 57 nci Alay’ın sağ cenâhında bulunan …… alaya iltihâk etmiş olduğu bildiriliyordu.          

22/2/331 inci günü kable’z-zevâl dakika  sâ‛at 7.30’da 1. Bölük ve 10. Bölük alaya iltihâk etti. 8. Bölük üçüncü taburdan alınıp ikinci tabura verildi. Birinci ve onuncu bölükler de 3. Tabur a verilmekle ihtiyât kuvvetimiz dörder bölüklü iki taburdan ibâret oldu.

23/2/331 dakika sâ‛at 7.00 sonra Adana Bayırı’nda tahkîmât yapılmak için emr-i şifâhî telakkî ettim. Tahkîmâta başlandı. Hitâmında da raporla bildirilmişti. Tahkîmât yerleri kroki numro 3’de gösterilmiştir.

Kroki 3: Piyâde Onüçüncü Alay tarafından Adana Bayırı’nda yapılan tahkîmât krokisidir. 

24/2/331 inci günü ikmâl efrâdı vürûd ettiğinden birinci taburun üç bölüğü bir kısım eski efrâd ile teşkîl edildi. Buna nazaran ihtiyâtta alayın üç taburu [1. Tabur (1. Bölük) noksan, 3. Tabur (9. Bölük noksan) ve 2. Tabur] bulunuyordu; makineli tüfenk takımı sağ cenâhda, 4. Bölük ve 9. Bölük’den mürekkeb müretteb tabur da Kanlı Sırt’ta bulunuyordu. 24/2/331 sâ‛at 2 sonra fırka emriyle mülâzım Safvet Efendi kumandasında tertîb edilen yüz kırk kişilik bir fedâ’î müfrezesinin 24/25 gecesi sol cenâhımız karşısında Kanlı Sırt üzerindeki düşman mevzi‛ne hücûm edeceği bildiriliyordu.

Sol cenâh kumandanı Şefîk Bey’in taht-ı emrinde bulunan ve iki bölükten ibâret olan müretteb taburumuz Kanlısırt’ta ihtiyât olarak bulunmakta idi.

24/2/331 inci günü grubdan takrîben iki sâ‛at sonra fedâî müfrezesinin düşmana hücûm icrâ edeceğini, oradaki müretteb taburumuzun da bu müfrezeye kuvvetü’z-zahr olacağı ve esâs ateş hattına girmesi lâzım geleceği emrini mıntıka kumandanından telakkî eden müretteb tabur kumandanı berâ-yı ma‛lûmât bildirmişti. Fedâ’î müfrezesinin grubdan iki sâ‛at sonra düşmana hücûm ettiği ve bu esnâda tefrîk edilmiş olan elli nefer bombacının geriden alayımızdan zâbit vekîli Hayri Efendi kumandasında sevk edildiği, Mülâzım Safvet Efendi’nin yaralanması üzerine alayımızın 9. Bölük Mülâzım-ı Sânîsi Hasan Basri Efendi kumandasında müretteb taburumuzun dokuzuncu bölüğünden bir takım sevk edilmiş ise de Basri Efendi’nin şehîd olması ve Hayri Efendi’nin ağırca yaralanması üzerine fedâ’î müfrezesinin bilâ-muvaffakiyeti esâs sipere çekilmekde bulunduğu görülmekle yine bölük-i mezkûrun ikinci takımı 9. Bölük Mülâzım-ı Evveli Fehmi kumandasında ileri sürülmüş ise de yine bir muvaffakîyet istihsâl edilememiş olmakla netîcede harekâtı idâre eden Şefîk Bey’in emriyle askerin esâs siperlerimize alınmış olduğu müretteb tabur kumandanlığının raporunda anlaşılmış olup bi’l-âhire müretteb taburumuzun Kanlısırt’ta ihtiyât mahalline alınmış olduğu bildirilmekle ma‛rûzdur.

    Piyâde 13. Alay Kumandanı

Mahremdir

Ondokuzuncu Fırka Kumandanlığı’na

Piyâde 13. Alay Muhârebe takrîri                                  

13 Deresi’nde Piyâde 13. Alay Ordugâhı’ndan

Nüsha: 2                                                                                          18/Haziran/331

18/Nisan/331 kable’z-zevâlde sâ‛at 10 evvelde Kocadere civarına gelen alayımız [1. Tabur (1. Bölük noksan), 2. Tabur, 3. Tabur (10. Bölük noksan) makineli tüfenk takımı] Kemalyeri yakınında bulunan 165 Râkımlı Tepe’nin cenûbundaki sırtların şark yamaçlarında (Kocadere’den sol cenâha giden yolun tarafındaki derelerde) ihtiyât-ı umûmî olarak bulunması hakkındaki emr-i şifâhî ile sâ‛at 10.30 evvelde Kocadere civarında alınan emir tahrîri üzerine sâ‛at 11 evvelde yerleştirildi: [Kroki – Numro 1]

Kroki 1: Piyâde Onüçüncü Alay’ın 18/Nisan/331 Kable’z-zevâl sâ‛at 11’de yerleştiği ihtiyât mahalli krokisidir. 

Ba‛de’z-zevâl dakika sâ‛at 9.00’da üç bölüklü bulunan birinci taburla üçüncü taburdan bir bölük daha alınarak dört bölüklü bir taburla sol cenâhı hücûma teşvîk etmek üzere hareket etmek ve üçüncü taburun diğer iki bölüğü ve makineli tüfenk takımının ondokuzuncu fırka kumandanının emrine âmâde olmak üzere bulunduğu mahalde kalmak emr-i şifâhisini telakkî ettikten sonra ba‛de’z-zevâl sâ‛at 10.30’da sol cenâha hareket edildi. Refâkatimde fırkanın iki emir zâbiti bulunmakta idi.

Müretteb taburla Kanlı Sırt’ın şarkındaki dereye geldiğim zaman Onbeşinci Alay’ın iki taburunun [birinci, üçüncü taburlar] ictimâ‛ etmek üzere toplandığını gördüm. Onları merkez cebhesine sevk ile sol cenâh mıntıka kumandanı Şefîk Bey’in nezdine Kanlı Sırt’a gittim. Vazîfesini teblîğ ettim. Düşman ateşi hafîf idi. 27, 33 ve 125 inci Alayların Kanlı Sırt’ta bulunan kıta‛âtını zâbitân ve efrâdının pek çok zâyi‛âta ma‛rûz kalmış olmalarıyla beraber gâyet yorgun olmalarından ilerlenmek mümkün olamıyordu. Sâ‛at 12 nısfü’l-leylde birinci tabur kumandanı Asım Bey verdiğim emir üzerine üç bölüğüyle düşmana ta‛arruz ve hücûm eyledi. Bir bölük [3. Tabur’un 9. Bölüğü] bidâyette ateş hattının gerisindeki derede ihtiyât olarak bulunduruldu. Hücûmumuzu hiss eden düşman piyâde ve mitralyöz ateşini şiddetlendirdi. Sol cenâhdan da düşman topçusu mıntıkamızı top ateşi altına aldı.

Hücûm icrâ eden bölüklerimiz evvelâ sol, ba‛dehu sağ cenâhdan süngü hücûmuyla düşmanın ba‛zı mevâzi‛ne girdi. Askerimizin ileride bulunmasından istifâde eden 27, 33 ve 125 inci Alaylar kıta‛âtı ilerlemiş değil, bi’l-akis bulundukları mevki‛nin biraz gerisine çekilmek istiyorlardı. Esnâ-yı hücûmda verilen zâyi‛ât üzerine 9. Bölük de ileri sürülmedi. Ve ilerisi takvîye edildi. Geride ihtiyât mahallinde ancak bir takım kadar kuvvet bulunmakta idi. Hücûm icrâ edilmezden evvel müretteb taburumuzun vaz‛îyeti krokide [numro 2] gösterildiği vechle idi:

Kroki 2: Müretteb taburumuzun hücûmu icrâ ettiği Kanlı Sırt mevki‛nin krokisidir.   

Hücûm icrâ eden müretteb taburumuz zâbitânının kısm-ı i‛zâmı şehîd ve mecrûh olmuştu. Bu sebebten işgâl edilmiş olan mevâzi‛den daha ziyâde ilerlemek mümkün olamadı. Sağ cenâh avcılarımızın Kırmızısırt’taki kıta‛âtımızın ateşinden müte’essir olduğu anlaşıldığından derhâl Kırmızı Sırt’taki kıt‛a kumandanına ma‛lûmât verildi. İlerideki mevâzi‛î işgâle muvaffak olan bölüklerimiz sebât ve metânet gösteriyordu. Fakat diğer alaylar kıta‛âtıyla takvîyeleri mümkün olamıyordu. En nihâyet şafakla beraber sol cenâh kumandanı Şefîk Bey kendi kıta‛âtını taht-ı intizâma aldı. Eskiden evvelce askerinin bulunduğu siperleri işgâl ettirdi. Taburumuzun da geride ihtiyât mahallinde cem‛ olunması emrini verdi. İstinâdda bulunan kısımlar iki mülâzım kumandasında geri gelip cem‛ oldularsa da düşman siperlerine girmiş olan avcılarımız avcı hattındaki zâbitânın mecrûh veya şehîd olmasından dolayı, bununla beraber iki ateş arasında kalmış olmaları sebebiyle efrâdımız fırsat buldukça geri çekilmişlerdir. Düşman siperlerinde kalmış olan bu efrâdımız 23 Nisan’a kadar geri gelebilmişlerdi.

Beşinci Fırka erkân-ı harbîyesinden 19/2/331 sâ‛at 8 evvelde gelen haber üzerine alayın umûmî ihtiyât mahalline hareket ettim. Müretteb taburu 9. Bölük Kumandanı Yüzbaşı İsmail Efendi’ye terk ettim. Tabur Kanlısırt’ta ihtiyât mahallinde toplanmakta idi.

19/2/331 inci günü kable’z-zevâl sâ‛at 10’da ikinci tabur alaya iltihâk etti. Alayın ihtiyât mahallindeki kuvveti 2. Tabur ile 3. Tabur [9. Bölük ve 10. Bölük noksan] ve makineli tüfenk takımından ibâret idi. sâ‛at 4.20 sonra telakkî edilen emr-i şifâhî üzerine ikinci taburdan bir bölük (8. Bölük) üçüncü tabura verildi. Binâenaleyh taburlar üçer bölüklü oldu. Kanlısırt’taki müretteb taburumuz sol cenâh kumandanı Şefîk Bey’in taht-ı emrinde idi ve tabur dûçâr olduğu zâyi‛âta binâen iki bölükten ibâret olmak üzere teşkîl edildi

20/2/331 sâ‛at 8.40 evvel fırkadan i‛zâm kılınan süvâri bölüğü Mülâzım-ı Sânîsi Râsim Efendi’nin ihtiyât mahallinde teblîğ ettiği emr-i şifâhî üzerine makineli tüfenk takımı sağ cenâh kumandanı [57. Alay Kumandanı] Avni Bey kumandasında bulunmak üzere kable’z-zevâl sâ‛at 9’da hareket ettirildi. Makineli tüfenk takımı kumandanlığından 21/2/331 kable’z-zevâl alınan bir raporda makineli tüfenk takımının 57. Alayı’ın sağ cenâhında bulunan 64 üncü Alaya iltihâk etmiş olduğu bildiriliyordu.

22/2/331 inci günü kable’z-zevâl saat 7.30’da 1. Bölük ve 10. Bölük alaya iltihâk etti. 8. Bölük üçüncü taburdan alınıp ikinci tabura verildi. Birinci üçüncü bölükler de üçüncü tabura verilmekle ihtiyât kuvvetimiz dörder bölüklü iki taburdan ibâret oldu. 23/2/331 saat 7.00 sonra Adana Bayırı’nda tahkîmât yapılmak için emr-i şifâhî telakkî ettim. Tahkîmâta başlandı. Hitâmında da raporla bildirilmişti. Tahkîmât yerleri kroki 3 numroda gösterilmiştir.

Kroki 3

24/2/331 inci günü ikmâl efrâdı vürûd ettiğinden birinci taburun üç bölüğü bir kısım eski efrâd ile teşkil edildi. Buna nazaran ihtiyâtta alayın üç taburu [1. Tabur (4. Bölük) noksan, 3. Tabur (9. Bölük noksan) ve tabur iki] bulunuyordu. Makineli tüfenk takımı sağ cenâhta, 4. Bölük, 9. Bölükten mürekkeb müretteb tabur da Kanlı Sırt’ta bulunuyordu.

24/2/331 saat 2 sonra fırka emriyle Mülazım Safvet Efendi kumandasında tertîb edilen yüz kırk kişilik bir fedâî müfrezesinin 24/25 gecesi sol cenâhımız karşısında Kanlı Sırt üzerindeki düşman mevzi‛ne hücûm edeceği bildiriliyordu. Sol cenâh kumandanı Şefik Bey’in taht-ı emrinde bulunan ve iki bölükten ibâret olan müretteb taburlarımız Kanlı Sırt’ta ihtiyât olarak bulunmakta idi.

24/2/331 inci günü grubdan takrîben iki saat sonra fedâî müfrezesinin düşmana hücûm icrâ edeceği oradaki müretteb taburlarımızın da bu müfrezeye kuvvetü’z-zahr olacağı ve esâs ateş hattına girmesi lâzım geleceği emrini mıntıka kumandanından telakkî eden müretteb tabur kumandanı berâ-yı ma‛lûmât bildirmişti. Fedâî müfrezesinin grubdan iki saat sonra düşmana hücum ettiği ve bu esnâda tefrîk edilmiş olan elli nefer bombacının alayımızdan Zâbit Vekîli Hayri Efendi kumandasında sevk edildiği, Mülâzım Safvet Efendi’nin yaralanması üzerine alayımızın Dokuzuncu Bölük Mülâzım-ı Sânîsi Hasan Basri Efendi kumandasında müretteb taburumuzun dokuzuncu bölüğünden bir takım sevk edilmiş ise de Basri Efendi’nin şehîd olması ve Hayri Efendi’nin ağırca yaralanması üzerine fedâ’î müfrezesinin bilâ muvaffakîyet esâs sipere çekilmekte bulunduğu görülmekle yine bölük-i mezkûrun ikinci takımı 9 Bölük Mülâzım-ı Evveli Fehmi Efendi kumandasında ileri sürülmüş ise de yine bir muvaffakîyet istihsâl edilememiş olmakla netîcede harekâtı idare eden Şefik Bey’in emriyle askerin esâs siperlerimize alınmış olduğu müretteb tabur kumandanlığının raporundan anlaşılmış olup bilâhare müretteb taburumuzun Kanlısırt’ta ihtiyât mahalline alınmış olduğu bildirilmekle ma‛rûzdur.

Piyâde 13. Alay Kumandanı

Kâ’im-makâm

Ali Rıza