5. Ağır Topçu Alayı’nın Kasım 1914 Şubat 1915 Tarihleri Arasındaki Muharebe Tutanakları

5. Ağır Topçu Alayı’nın Kasım 1914 Şubat 1915 Tarihleri Arasında  Muharebe Tutanakları

1-  Muhârebeden Evvelki Vazʽîyet

1-  Vazʽîyet-i Umûmîye

Fî 21 teşrîn-i evvel tarihinde Fransız ve İngiliz donanmalarının müştereken Bahr-i Sefîd Boğazı’na vukûʽ bulan taʽarruz bombardımanlarından sonra boğaza karşı bir teşebbüs-i hasmâne vukûʽ bulmamasından, düşman donanması boğazı yakından tarassudla iktifâ etmiş idi. Sûret-i umûmîyede Bozcaada civârında bulunan düşman filosu 12-16 torpido 3-4 tahte’l-bahr ve Dartmount, Gloucester hafîf kruvazörleriyle Blenheim torpido depo gemisinden ibâret idi. İşbu filo Gündüz medhali iki üç torpido bir veya iki tahte’l-bahirle tarassud eder, bazen bir kruvazör bu hat gerisinde İmrozla Merkeb Adası arasında dolaşır idi. Geceleyin iki torpido Rumeli sâhili ile İmroz arasında iki torpido Merkeb Adasıyla İmroz Adası arasında, iki torpido Merkeb Adasıyla Anadolu sâhili arasında kalarak boğazı tarassud ederler filonun aksâm-ı mütebâkiyesi havanın ahvâline göre Bozcaada şimâli veya cenûbunda toplanırlardı.

Nâdiren İngilizlerin Indefatigable ve Fransızların Bouvet sistemindeki büyük sefâ’îni Midilli istikâmetin Bozcaadası’na kadar gelip akşam tekrar avdetleri görülüyordu.

Son zamanlarda düşmanın boğaza karşı ciddî bir taʽarruza kıyâm edeceği boğaz ilerisindeki filonun takvîye edilmekte olduğu hakkında muhtelif menâbiʽden maʽlûmâtlar vürûd etmeye ve boğaz civârında şimdiye kadar görülmeyen cins ve sistemde baʽzı sefâ’în görülmeye başladı Foudre ismindeki Fransız tayyâre gemisi naklîye sefâîni (Kömür ve erzâk gemileri olacak) çoğalıyor ve Cornwallis sisteminde çift bacalı İngiliz gemileri görülüyor idi.

Şubat’ta boğaz civârında 3-4 zırhlı kruvazör, 6-8 hafif harb gemileri, 5-6 kruvazör, 16-24 Torpido, 8-18 naklîye sefâ’îni (Kısmen torpil taharrîsine me’mûr balıkçı gemileri) göründü.

Düşman filosunda meşhûr olan bu faʽâlîyet Çanakkale Boğazı’na taʽarruz vukûʽ bulacağını hiss ettirmekte idi.

2 – Medhal mıntıkasının ahvâli

Çanakkale Boğazı’nın medhal mıntıkasını teşkîl eden ve Ağır Topçu Beşinci Alây tarafından işgâl edilen Seddülbahir ve Kumkale Grupları şu sûretle teslîm edilmiş idi.

Tayyârelerle tahkîmâtı tamam bir hâlde bulunmakta olup yakından piyâde siperleri ve tel örgü mevâziʽleriyle müdâfaʽası ikmâl edilmiş. Seddülbahir ve Kumkale civârında âʽdî krupplardan birer tayyâre topu vazʽ edildiği gibi iki aded 3,7 milimetrelik top da tayyârelere karşı istiʽmâl edilmek üzere ihzâr edilmiş idi.

3 – Ahvâl-i Mevâzîʽye

Düşmanın tabyalar üzerine müşterek ve toplu bir ateş cemʽ edebilmesine medhalin vazʽîyeti pek müsâʽid olup Rumeli’nin dar ve sivri bir çıkıntı teşkîl eden Seddülbahir müntehâsıyla Yenişehir arasında ihâta vazʽîyeti alacak bir düşman donanmasının mevcûd istihkâmât üzerinde bütün ateşlerini toplayabilmesi menfaʽatine mukâbil uzak mesâfeden yalnız Ertuğrul ve Orhaniye bataryalarımız mukâbele edeceğinden tabyaların ateşlerini dağıtmak mahzûru vardır. Düşman hatt-ı harbe koyacak sefâ’în nisbetinde büyük çaplı ve uzun menzilli efvâh-ı nârîyesini artırabilmek kudretine her zaman mâlik bulunduğu hâlde bi’l-hâssa Seddülbahir ve Kumkale’deki kısa topların uzun mesâfeden harbe iştirâk edememeleri sebebiyle düşmana yalnız dört topla mukâbele etmek mecbûriyeti ve mezkûr tabyaların ateş küşâdından evvel hasâr görmeye başlaması ihtimâli vardır. Ertuğrul ve Orhaniye’nin sâha-i endâhtı hâricine çıkacak sefâ’în-i harbîye sâhile birkaç kilometre kadar yaklaşarak bu bataryaları pek yakından ateş altına alabiliyor bu mahzûr ancak Ertuğrul’un Orhaniye’nin Ertuğrul’u himâye etmesiyle bir dereceye kadar izâle edilebilir.

4 – İşgâl Kuvveti

5 Şubat 330 tarihinde medhal mıntıkasında bulunan ağır topçu işgâl kuvveti şu idi:

          İşbu Ağır Topçu efrâdından mâʽadâ tabyadan yakından müdâfaʽası vazîfesiyle: 

Sığın Dere ve Tekke Burnu civârında       : bir piyâde bölüğü

Yenişehir civârında                           : bir piyâde bölüğü bulunuyordu.

Muhârebenin Sûret-i Cereyânı

Hava sâkin ve güneşli, deniz râkid:

6-12-330, öğleden evvel saat 6.30’da İmroz’un şimâl kenarı açıklarından İngiliz bandıralı iki bacalı iki direkli Cornwallis sisteminde bir zırhlı ile üç bacalı Tobas sisteminde bir kruvazör ve İmroz’la Merkeb Adası arasında da dörder bacalı Temadi sisteminde iki torpido görüldü.

Saat 7.20 Selânik istikâmetinden Inflexible, Triumph, Vengeance, Agamemnon sistemlerinde 4 aded İngiliz ve bir aded Bouvet sisteminde Fransız zırhlısı ile Weymouth ve Orger sisteminde iki kruvazör ve sekiz aded torpido İmroz’un vasatına doğru geldikleri görüldü.

Saat 7.45 İmroz’la Merkeb Ada arasında bulunan iki düşman torpidosu Orhaniye Bataryası mesâfesine girmesinden batarya tarafından derhâl ateş açılarak 4 mermi atılmış ise de düşman uzaklaştığından ateş kesildi. Saat 7.50 bir düşman tayyâresi Ertuğrul gerisindeki piyâde bölüğüne bir bomba attıysa da hiçbir hasârı mûcib olmadı. Saat 8.00 Bozcaada garb-ı cenûbîsinde tek bacalı bir tayyâre vapurlarıyla iki aded Saphir sisteminde Fransız tahte’l-bahiri de Kömür Burnu açıklarına geldiği gibi Vengeance sisteminde diğer bir zırhlı daha çıkarak İmroz önlerine gelmiş olan zırhlılara iltihâk etti.

Saat 8.10 Bouvet, Gaulois, Charlemagne sisteminde üç Fransız zırhlısı bordo hattında ve beş torpido da berâber olarak Bozcaada cenûb-i şarkîsinden çıktı, ikisi Bozcaada ile Yeniköy arasında tevkîf etti.              

diğeri habersiz adaların arkasına geçti.

Saat 9.16 Bozcaada garb-i cenûbîsinden Vengeance sisteminde bir zırhlı ile arkasında yedi adet küçük kıtʽada şilep görüldü işbu şilepler İmroz’a doğru ilerleyerek Cornwallis sistemindeki zırhlı ile Triumph sistemindeki kruvazörü taʽkîben Kabatepe cihetine gittiler.

Saat 9.30’da bu sûretle boğaz hâricinde biri Kabatepe istikâmetinde olmak üzere 11 zırhlı, 3 kruvazör, 18 torpido, 2 tahtelbahir ve 9 adet şilep bulunmakta idi.

Saat 9.36’da Bozcaada ile Yeniköy arasındaki iki Fransız zırhlısından biri Orhaniye ve Kumkale istihkâmâtı üzerine ateş açtı.

Aynı zamanda Tekke Burnu ile İmroz arasında bulunan üç zırhlı da Ertuğrul istihkâmına yandan ateş açtılar. Agamemnon ile Weymounth kruvazörü İmroz’un Kömür Burnu cihetine açılarak diğerleri ateşe devam ediyorlardı. Sefâ’în-i harbîye kısmen Ertuğrul ve Orhaniye bataryalarının sâha-i endâhtları hâricinde olduğundan ve bir kısmı da 17.000 metre mesâfede bulunduklarından bi’t-tabi istihkâmâttan mukâbele edilemiyordu.

Saat 10.12’de Kabatepe’nin bombardımanı da başladı.

Bu esnâda Beşige üzerinden bir düşman tayyâresi yükselerek Orhaniye ve Kumkale üzerinden geçti. Kumkale’ye bir bomba atmış ise de te’sîri olmadı.

Saat 12.00’ye kadar Ertuğrul ve Orhaniye’nin bombardımanı devam ediyordu düşman ağır ve muntazam sûrette ahz etmekte istihkâmâtı tahrîbe çalışmakta idi.

Saat 1.00’da düşman Seddülbahir istihkâmına da ateş tevcîh etti. Ateş bir buçuğa kadar devam etti.

Bir buçukta sefâîn saat iki buçuğa kadar bir ateş fâsılası husûle geldikten sonra iki buçukta Fransız

Zırhlıları tekrar Orhaniye ve Kumkale’nin bombardımanına başladılar bir müddet sonra Agamemnon, ve Inflexible zırhlıları da Ertuğrul ve Seddülbahir istihkâmâtına ateşe başladılar ateş baʽzı fâsılalarla muntazam sûrette devam etti. Saat 4.20’de düşman bombardımanı şiddetlendirdi aynı zamanda önde Vangeance, arkada Bouvet sisteminde iki zırhlı medhale doğru hareket etti bunlar Ertuğrul Bataryası’nın sâha-i endâhtına 7.800 metreye kadar girdiklerinden 4.30’da Ertuğrul ateş küşâd etti.

Ertuğrul’un dördüncü mermisi kıç taraf taretine isâbetle gemiyi rahnedâr etti. Hedef bataryadan tebâʽüd ettiğinden 4.45’de ateşini kesti.

Bu esnâda Orhaniye ateş açtı. Agamemnon zırhlısının arka direğini üst çanaklığından kırdı bataryamız ateşe başlar başlamaz tekmîl düşman sefâ’îni bütün şiddetle istihkâmlarımızı ateş altına aldılar. Bu şiddetli bombardıman beş buçuğa kadar devam ederek beş buçukta sefâ’în Tekke Burnu ile İmroz arasında toplandıktan sonra İmroz açıklarında bir kruvazörle bir torpido kalarak diğer sefâ’în-i harbîye ve naklîye saat 6’da Selanik istikâmetine çekildiler.

Yedi buçuk saat devam eden bu muhârebede düşman tabyalarımıza bini mütecâviz mermi endâht etmiştir.

Sarfîyât, Zâyiʽât, Hasârât

1 – Sarfiyât

Kumkale ve Seddülbahir tabyaları ateşe iştirâk etmediğinden bunlardan hiçbir cephâne sarfîyâtı yoktur.

2 – Zâyiʽât

1-Zâyiʽât

(Sağ sahîfedeki (2) numaralı zâyiʽât cedveli bu sahîfedeki (1) numara sahîfe altında tedkîk edilecektir.)

          3 – Hasârât:

Bombardımanın tahrîbâtı en zîyâde Kumkale istihkâmında görüldü bu tabyada:

24 santimetrelik top müttehid (?) bir parça isâbetle hâricen küçük bir oyukluk husûle getirdi.

26 santimetrelik  topun kundağından bir parça kopardı, ön tekerleğini tahrîb etti.

15 santimetrelik top bir tam isâbet vâkiʽ olduğundan kızağı iki parça olmuş, top gayr-i kâbil istiʽmâl bir hâle gelmiştir.

28 santimetrelik topa birçok isâbetler vâkiʽ olmuş, top gayr-i kâbil istiʽmâl bir hâle gelmiştir.

Tekmîl tabyaların mazgal, bonet, siper şev fevkanları ile şev hâricleri ciddî sûrette hasâra uğramış, Seddülbahir ve Kumkale’de rampa ve baʽzı döşemeler pek harâb olmuştur. Kumkale’deki tahrîbât nisbeten en ziyâdedir.

Orhaniye’de yeni mermilerin endâhtından namluda femden iʽtibâren muhtelif mesâfeden dâîrevî çizgiler husûle geldiği maʽmâfîh endâhta bir mâniʽa bulunmadığı bildirildiği bu husûs pek şâyân-ı ehemmîyet bir keyfîyet idi.

Kışlalar büyük hasâra dûçâr oldu kışlalar dâhilindeki eşyâ-yı askerîye, birkaç tüfenk kasatura, permüzedankla(?) harâb olmuştur.                     

4 – İcrâʽat:

6 Şubat akşamına doğru Kirte’de bulunan inşâat istihkâmîye taburlarına âʽîd bölüklerin hemen Seddülbahir ve Ertuğrul’a, Halileli’ndeki bölüklerin Kumkale ve Orhaniye’ye hareket etmesi için emr verilmiş kıtaʽât guruba doğru medhale vürûd etmişlerdi. Düşman sefâ’în-i harbîyesi uzaklaşır uzaklaşmaz bu kıtaʽât tabyalar dâhilinde siperlerin ıslâhına ve toplar arasına yıkılan toprakların tathîrine başladılar sabaha kadar mütemâdîyen çalışıldı yıkılan şevler kum torbalarıyla iksâ olundu. Mazgallar tathîr ve bonetler yeniden tathîr edildi.

Bu sûretle Ertuğrul, Orhaniye ve Seddülbahir bataryaları ertesi gün için tamâmıyla harbe hâzır bir hâle getirildi Kumkale’deki siperlerin tathîrât ve taʽmîrât-ı lâzımesi de ikmâl edilebildiyse de ertesi gün için yalnız 24, 26 , 28 , 15 santimetrelik toplar henüz gayr-i kâbil-i istiʽmâl bir hâlde bulunuyordu.

Mütâlaʽât-ı Umûmîye

6 Şubat bombardımanın müddet-i devâmı ve bi’l-hâssa akşama doğru bombardımanın kesb ettiği şiddete nazaran hasârât ve zâyiʽâtımız pek cüzîdir. Medhal istihkâmâtının yandan dövülebilmesi mahzûrunun büyüklüğü bu bombardımanda tamâmıyla  kendisini göstermiştir. Düşmanın 3-4 harb gemisi Tekke Burnu ile İmroz arasına girdikten sonra ateşinden hiç müteʽessir olmaksızın Ertuğrul’a hemen yakın mesâfelere kadar sokularak endâht edebildiği aynı sûretle Yeniköy ilerisine giren sefâ’în ateş sâhası hâricinden Orhaniye’yi dövebildiği hâlde bataryalarımız sükûta mecbûr kalmakta veyahut sâha-i endahtı dâhilinde bulunup 14-16 kilometreden endaht eden düşman gemilerine karşı menzilinin adem-i müsâʽadesinden bi-zarûr mukâbele edememekte idi.

Seddülbahir ve Kumkale istihkâmları ise topları kısa olduğundan bu uzaktan muhârebe esnâsında yalnız sükût etmeye değil tabyaların mevkiʽ ve hâricden cesîm bir hedef teşkîl eden vazʽîyetleri îcâbı olarak kolayca tahrîbe mahkûm bulunuyordu.            

Düşman endâhtını pek muntazam ve ağır bir sûrette idâre etmekte, tayyâreleriyle istikşâfât icrâ etmekte lüzûm gördüğü zamanda şiddetli bir te’sîr-i endâhta geçmekte idi isâbetler pek çok ve ekserîsi toplar civârında idi. Büyük toplar siperler üzerinde cesim çukurlar açıyordu.

Kıtaʽâtımızın düşmanın muharrib ateşleri altında gösterdikleri sükûnet cidden şâyân-ı takdîr idi endâht imkânı bulunmadığı zamanlar efrâd mestûr mahallere çekilmekte, düşman sâha-i endâhta ve menzile girince şiddetli bombardımana rağmen derhâl topları işgâl ederek vazîfeye başlamakta idi.

Her ateş fâsılasından bi’l-istifâde kıtaʽât toprakla boğulan topları meydâna çıkarmak için bütün mevcûdîyetleriyle çalışmakta idi ateş açan batarya endahtlarını pek güzel ve sükûnetle idâre etti. Ertuğrul Tabyası dördüncü atımda hedefi bulmaya ve isâbet almaya başladı. Bi’l-hâssa mermi sarfîyâttaki muktesidaâne hareketi şâyân-ı memnûnîyet idi. Orhaniye Bataryası Kumandanı Mülâzım Hans Woerman daha endâhta başlamadan tarassud mahalline bir mermi isâbetiyle şehîd olduğundan Kumandayı der-uhde eden Alman küçük zâbiti endâht küşâdında mermîyâtını hüsn-i idâre edemeyerek yeni mermilerden fazla mikdârda cephâne yakmıştır.               

12 Şubat 331Muharebe Raporudur.

Muhârebeden evvelki vazʽîyet

1 – Vazʽîyet-i Umûmîye:

6 Şubat bombardımanında medhal istihkâmâtından husûle getidiği hasâr ağır topçu Beşinci Alây’ın inşâat-ı istihkâmîye kıtaʽâtının önce sabaha kadar saʽy ve gayretle hemen kâmîlen taʽmîr ve ıslâh edilmiş sabahleyin tekmil bataryalar harbe hâzır hâlde bulunmuş idi. Ertuğrul, Orhaniye, Seddülbahir bataryaları hasıl-ı(?) harbden evvelki şeklini almışlardı ki (?). Kumkale’nin  24 , 26 , 15 , 25 santimlik dört topundan ma’adası asıl faʽâlîyete getirilmişti.

7 Şubat’ta düşmanın hiç teşebbüsü vâkiʽ olmadı hava hafif lodos olmakla berâber fırtına yoktu. Düşmanın bugünkü atâletinden bi’l-istifâde Kumkale’deki 26 santimetrelik topun ön tekerleği tebdîl edildi. 24 santimetrelik  harbde taʽmîr edilerek bu iki top da kâbil-i istiʽmâl bir hâle getirildiğinden 6 Şubat bombardımanındaki hasarımız yalnız 28 santimlik esâsen gerisi çatlak olan topla 15 santimetrelik bir toptan ibâret kalıyordu. Düşmanın Bozcaada civârında 20 zırhlı ve kruvazörü 26 torpidosu 12 nakliye sefâîni geriliyorduysa da hiçbir teşebbüsleri vâkiʽ olmadı.

7, 8 , 9 , 10, 11 Şubat günleri gâyet şiddetli lodos fırtınası vardı. Düşmanın Bozcaada civârında birkaç harb gemisinden başka bir şey görülmüyor ve boğaza bir teşebbüs vâkiʽ olmuyordu.

Muhârebenin sûret-i cereyânı

12 Şubat 330; hava lodos bulutlu bütün gece yağmur yağdı fırtına devâm etti sabaha doğru kesb-i sükûnet etti. Öğleden evvel saat 7.30’da Limni istikâmetinde 8 kıtʽa İngiliz sefâ’in-i harbîyesinin medhale doğru ve ilerlediği ve Bozcaada önünde bulunan Bouvet sisteminde dört Fransız harb gemisinin de hareket ederek Merkeb Adası gerisinden işbu sefâ’îne iltihâk ettikleri görüldü.                 

Saat 9’da en önde bir torpido ve bunun arkasında Fransız gemileri daha geride İngiliz sefâ’îni olmak üzere bordo hattında boğaza takarrübe başladılar İngiliz zırhlıları Agamemnon zırhlısı ile bir Fransız zırhlısı filodan ayrılarak Yeniköy ile Bozcaada arasına gittiler diğer on sefîne-i harbîye Tekke Burnu ile İmroz’un arasına hareket ettiler.

9.45’de üç Fransız zırhlısı Sığın Dere açıklarına ve Hayırsız Adalar gerisinde bulunan Weymouth kruvazörü de  Yeniköy açığındaki Agamemnon yanına geldi diğer sefâ’în Helles Feneri açıklarında durmakta idi.

10.00: (da) Agamemnon Zırhlısı Seddülbahir istihkâmına ateş açtı. Agamemnon Ertuğrul’un sâha-i endâhtından Ertuğrul’dan da buna ateş edilmeye başlandı. Orhaniye Bataryası’nın bombardımanı da başladı. Ertuğrul’a olduğu gibi Orhahiye Tabyası’na da cepheden 1100, 1300 metreden ve bataryanın sia-i endâhtı hâricindeki gemilerden infilâk ateşi icrâ edilmeye başlandığından batarya katʽîyen endâhta başlayamadı. Düşman gâyet ağır ve devâmlı bir sûrette bombardıman etmekte idi.

10.50: Ertuğrul’dan Agamemnon’a 3 isâbet vâkiʽ oldu. Agamemnon Merkeb Adası’na doğru geri çekildi.

11.10: Tekmîl sefâ’în Ertuğrul, Seddülbahir, Kumkale ve Orhaniye tabyalarına şiddetli ateş açtılar.

11.45’de Ertuğrul Bataryası dâhil toprakla pek ziyade toprakla dolduğundan topların harekâtı kesb-i müşkilât etti bi’z-zarûr ateş kesilerek döşemelerin tathirine başladı ise de bu esnâda ikinci topun namlusuna bir mermi isâbet ederek topu tahrîb etti bir müddet sonra ikinci bir isâbet birinci topun da nişân tertîbâtını sakatladı batarya efrâdı mahfuz mahal ateşine düşmanın bombardımanı kesb-i şiddet etmekte düşman tesri(?) sûrette istihkâmâta yaklaşmakta idi.

1.25’de düşman sefâ’îni ateşe fâsıla verdi tabyaların tathîrine başlandı ise de saat ikide tekrâr tekmîl tabyalar bombardımana başladı. bir iki zırhlı medhale takarrüb ediyordu Seddülbahir’de kısa 24 ve 28’likler ile ateş açılarak yalnız dört mermi atılabilmiş ve düşmanın mukâbelesi üzerine iki topa isâbet vâkiʽ olduğundan ve gemilerde tebâʽüde başladığından ateş kesilmiştir bu esnâda Seddülbahir’de yangın zuhûr etmiş kasaba yanmaya başlamıştır. Kumkale’den de kısa toplarla ancak  4 atım atılabilmiştir. Orhaniye Bataryası’nda baʽzı tahrîbât olduğu haber alındı. Orhaniye Bataryası henüz (ateş) açmamıştı. İkinci topun nişân tertîbâtı ve arka ray tekerlekleri tahrîb edilmiş ve birinci top kum içerisinde kalmıştı. Cephâne mevkiʽî yıkılmış bir kısım cephâne enkâz altında bulunuyordu.

3.30’da bombardıman kesb-i şiddet etti. 5 buçuğa kadar devâm etti Saat 4’de Orhaniye Bataryası’ndaki bir top ateş altında ve orada bulunan Livâ Kumandanı’nın idâresiyle ve büyük bir gâyretle 45 dakîkada bir defʽa doldurulabilerek endâht edildi fakat topun silindiri kırılarak bu da mu’attal kaldı istihkâmlardan hiçbir mukâbele edilemiyordu. Bir iki zırhlı hemen medhal hattına sokulduğundan havan bataryası bir iki atım endâht ettiyse de sâhası dâhilinde olmadığından sükût etti. Saat 6’da ateş kesmiş olan sefâ’înden beşi Bozcaada’nın Sivri Tepesi önüne ve dördü Kömür Burnu açıklarına çekildi. 3 Hellles Feneri açıklarında duruyorlardı. İkinci hatta 7 aded torpido görülüyordu.