Askerî Ser-pûş Ta’lîmatnâmesi

“Askerî Ser-pûş Ta’lîmatnâmesi” 1326 [ M. 1910/1911 ] yılında Matbaa-i Askeriyyede tab’ olunmuşdur.

            A – Zâbitan Ser-pûşu

            Sınıf-ı muhtelife zâbitanına mahsûs ser-pûş, hâkî kalpak olub esâsen el-yevm süvâri, topcu ve jandarma zâbitanının giymekde oldukları kalpak biçiminde, etrâfı numûnesine tevfîkan kırpılmamış hâkî astragandan, tepesi her sınıfın yakası renginde ve yakanın i’mâl olunduğu kumaşdan yapılır.

             Astragan kısmının irtifâı 10 ila 12 ve tepelik 1,5 santimetre irtifâında olacak ve kalpağın kutr-u tahtânîsiyle kutr-u fevkânîsi arasındaki fark 4 santimetreden büyük olmayacakdır.

            Ceryan-ı havayı te’mîn için tepelikle astraganın fasl-ı müşterekinde a’zamî üç milimetre kutrunda 6 aded delik mevcuttur.

            Zâbitanın kalpak tepelerinde ortası 5 milimetre arzında bir kırmızı ibrişim kısmını hâvî ve bu kısımda dâhil olduğu halde 2 santimetre arzında çapraz vârî 3 aded sarma şerid vardır.

           Ümerâ iki, erkân üç santimetre arzında sarma şerid taşırlar. Elbise nizâm-nâmesinde tasrîh olunduğu vechle sınıf-ı muhârebenin sarma şeridleri sarı, sınıf-ı sâirenin şeridleri beyaz olub işbu şeridlerin nokta-i telâkisinde nısf kere şeklinde ve şeridin rengine göre sarı veya beyaz birer dökme bulunur.

            B – Mekteb-i Askeriyye Şâkirdânı Ser-pûşları

            Mekteb-i Askeriyye şâkirdânı ser-pûşları bir kalpak ve bir de hâkî fesinden ibâretdir.

Kalpak – Mekteb-i Harbiyye Mühendis-hâne-i Berrî-i Hümâyûn ve Mekteb-i Tıbbiyye ve Eczâcı ve Baytar Mektebi şâkirdânı me’zûn bulundukları zaman setre giydikleri cihetle kalpaklarının tepelikleri setre yakalarının renginde aynı kumaşdan ve yanları siyah astragandan yapılıb çapraz vârî sarma şerid taşımazlar. Bu tepeliğin ortasına zâbitan kalpaklarında olduğu gibi bir dökme ( Mekteb-i Harbiyye ve Mühendis-hâne şâkirdânı kalpaklarına sarı; Tıbbiyye, Eczâcı ve Baytar Mektebleri şâkirdânı kalpaklarına beyaz dökme ) ve tamamen alnının ortası hizasına gelmek üzere astragan kısmının ortasına 3 santimetre kutrunda kabartma bir yarım ay ( Mekteb-i Harbiyye ve Mühendis-hâne talebesine sarı, diğerlerinde beyaz ay ) şekli ilâve olunur ve ayın açık olan ağzı yukarıya müteveccih bulunur.

              Mekâtib-i İdâdîye ve leyli rüşdiye şâkirdânının kalpak tepeleri kırmızı çuha ( ankudi ) dan i’mâl olunur. Mekteb-i Harbiyye şâkirdânı gibi ay şeklini hâvî olmayıb yalnız tepelerine sarı bir dökme vaz’ olunur.

                Ceryan-ı havayı te’mîn için Mekteb-i Askeriyyeye mahsûs kalpakların tepelikleri ile astraganların fasl-ı müştereklerinde kutrları  üç milimetreden ziyâde olmamak üzere karşılıklı dört delik mevcuddur.

              Gerek zâbitan ve gerek mekâtib-i askeriyye şâkirdânı kalpaklarının işbu hava deliklerine hâkî kemikden birer zıvana geçirilir.

Hâkî Fes – Mekâtib-i Harbiyye ve idâdîye ve leyli rüşdiye şâkirdânına kışla dâhilinde ameliyyâtda , manevra ve ta’lîmlerde giyilmek üzere efrâd misillû hâkî çuha fes verilir.

C – Efrâd Ser-pûşu

Efrâd-ı askeriyye ser-pûşu hâkî kalpak ve hâkî fesden ibâretdir.

Hâkî Kalpak – Efrâd-ı askeriyyeye mahsûs hâkî kalpak etrâfı numûnesine tevfîkan kırpılmamış hâkî astragandan tepelikler, zâbitanın olduğu gibi her sınıfın kendi renginde ve sırmasız olarak i’mâl ve tepeye zâbitan kalpaklarındaki dökmeler şeklinde sarı bir dökme ilâve olunur.

             Hâkî astraganın irtifâı 10 ila 12 santimetre olub tepelik astraganın kenarından bir santimetre daha yüksek yapılacak ve fakat bombe olmayacakdır. Astraganın kenarında ve tepelikde ceryan-ı hava için karşılıklı dört delik açılır ve bu deliklere siyah tenekeden birer zıvana geçirilir. Deliklerin kutru üç milimetreden ziyâde olmamalıdır.

Hâkî Çuha Fes – Fes şeklinde dikişli iki parça çuhadan mürekkebdir. Kenarı kıvrılmış dâhilen beş santimetre arzında meşin dikilmişdir. Binâen aleyh biri fesin kenarında diğeri dört santimetre mesafede yekdiğerine müvâzi iki dikiş arası vardır. Tepelik fese dâhilen bir fitil vasıtasıyla tesbît olunur. Hâkî çuha fes asabesi irtifâı 10 ila 12 ve kutr-u fevkânîsi ile kutr-u tahtânîsi arasındaki fark dört santimetreyi tecavüz etmeyecekdir. Efrâd ve şâkirdân kalpaklarının kutr-u tahtânîsiyle kutr-u fevkânîsi arasındaki fark dahi dört santimetreden büyük olmayacakdır. Hâkî kalpak eyyâm-ı resmiyyede, çarşı ve pazarlarda ve efrâdın me’zûn bulundukları zamanlarda ve hâl-i seferberiyyede ve emr-i mahsûsla bazı manevralarda giyilir. Hâkî fes kışla dâhilinde ta’lîm ve manevralarda kullanılır.

Kalpakların Mîâdı Ve sâir Ba’zı Mevâdd

           Mekâtib-i Askeriyye şâkirdânına verilen siyah ve efrâd-ı askeriyyeye i’tâ olunan hâkî kalpakların mîâdı bir buçuk sene ve hâkî çuhanın mîâdı altı aydır.

       El-yevm orduyu hümayunun süvâri ve topcu sınıflarıyla hafif süvâri alaylarının kullandıkları kalpaklar mîâdlarının hulûlüne kadar isti’mâl olunmalıdır.

        Ale-l-umûm kalpaklara birer (sakandırık) ilâve olunur zâbitan ve ümerâ ve erkân ile mekâtib-i askeriyye şâkirdânına mahsûs kalpakların sakandırıkları bir santimetre arzında, tokası çuhanın altına gelmek ve fakat çuhayı yaralamayacak tertîbde bulunmak üzere ince rugadan ve efrâda mahsûs olanlar âdî meşinden i’mâl olunur.

27 Receb 238 ve 21 Temmuz 326

[ M. 3 Ağustos 1910 ]